Ανδρική Παχυσαρκία

Η παχυσαρκία, για πολλά χρόνια, έως και πριν από τέσσερις δεκαετίες περίπου, είχε ταυτιστεί με την καλή υγεία. Αποτελούσε μάλιστα σύμβολο οικονομικοκοινωνικής καταξίωσης. Αν οι νεότεροι δεν το γνωρίζουν, δεν έχουν παρά να παρακολουθήσουν τις ελληνικές ταινίες της εποχής, που συχνά-πυκνά επαναλαμβάνονται στους τηλεοπτικούς μας δέκτες.

Οι εποχές και η μόδα, όμως, αλλάζουν και λίγο αργότερα η παχυσαρκία ταυτίζεται με την άσχημη αισθητική εμφάνιση.

Ωστόσο, προσφάτως, έχουμε αρχίσει να συνειδητοποιούμε τη σοβαρότητα του προβλήματος για την υγεία μας και τις σημαντικές του διαστάσεις. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια, η παχυσαρκία έχει ορισθεί νόσος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Αυτό, βέβαια, δεν είναι τυχαίο μιας και, αποδεδειγμένα πλέον, η σημαντική αύξηση του λίπους επιφέρει παθολογικές καταστάσεις.

Ένα μεγάλο ποσοστό ανδρών στη χώρα μας, περίπου ένας στους δύο, είναι παχύσαρκος ή υπέρβαρος (δηλαδή στο στάδιο πριν από την παχυσαρκία). Αυτή είναι η θλιβερή πραγματικότητα που οδηγεί πολλές φορές τους άνδρες, σε μια πολύ παραγωγική ηλικία, και μάλιστα στην καλύτερη ηλικία των σαράντα και πενήντα χρόνων, που μπορούν να προσφέρουν στον εαυτό τους, στην οικογένειά τους και στο κοινωνικό σύνολο, να υποφέρουν από διάφορα νοσήματα.

Ο σακχαρώδης διαβήτης Τύπου 2, δηλαδή ο μη ινσουλινοεξαρτώμενος, η δυσλιπιδαιμία, δηλαδή η αύξηση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων, η αναπνευστική δυσχέρεια, η υπέρταση και οι καρδιοπάθειες απαντώνται πολύ συχνά στους παχύσαρκους.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, ότι ο «εχθρός» πλήττει όλα τα όργανα και συστήματα του οργανισμού και ότι πολλές άλλες παθολογικές καταστάσεις μπορεί να οφείλονται ή να επιδεινώνονται εξαιτίας του. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε, συγκεκριμένα, στις διαταραχές των αναπαραγωγικών ορμονών, τα προβλήματα σεξουαλικότητας, την οσφυαλγία, ακόμα και την κατάθλιψη, που πολλές φορές συνυπάρχει.

Αν εξαιρέσει κάποιος τον αισθητικό παράγοντα, που σαφώς στις μέρες μας είναι κάτι πολύ σημαντικό, όχι μόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις αλλά όλο και περισσότερο στον εργασιακό τομέα και στον κοινωνικό χώρο, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την παχυσαρκία για δύο ακόμη λόγους, περισσότερο σημαντικούς. Κατά πρώτον, ο αιφνίδιος θάνατος καρδιακής αιτιολογίας, που έχει άμεση σχέση με το υπερβάλλον βάρος, και κατά δεύτερον, η έλλειψη ποιότητας ζωής του παχύσαρκου. Πράγματι, το έμφραγμα του μυοκαρδίου του άνδρα της δεκαετίας των σαράντα, που έχει επιπλέον κιλά, απαντάται συχνότερα, ίσως γιατί οι στρεσσογόνοι, εργασιακοί κυρίως, παράγοντες της εποχής βρίσκουν τα σκληρά, ανελαστικά στεφανιαία αγγεία ανήμπορα να ανταπεξέλθουν και να αποσοβήσουν το «μοιραίο» αλλά λογικό, εξαιτίας της πάθησης.

Από την άλλη πλευρά, πώς μπορούμε να μιλάμε για ποιότητα ζωής νέων ακόμη ανδρών, οι οποίοι κουράζονται εύκολα, αδυνατούν να νιώσουν ευχαρίστηση σε όλες τις στιγμές της ζωής τους, αναγκάζονται να επισκέπτονται συχνά γιατρούς και να καταναλώνουν όλο και περισσότερα φάρμακα;

Ποιοι είναι οι λόγοι, όμως, που οδήγησαν το μισό ελληνικό πληθυσμό στη νόσο της παχυσαρκίας ή στα πρόθυρα αυτής;

Οι δύο σημαντικότεροι, αν όχι μοναδικοί, παράγοντες είναι: η αλλαγή διατροφής και η καθιστική εργασία. Η Μεσογειακή Διατροφή μελετήθηκε για αρκετό χρονικό διάστημα γιατί η επιστημονική κοινότητα ήθελε να δώσει εξήγηση της μακροβιότητας των λαών της Μεσογείου αλλά και λόγω της μειωμένης εμφάνισης ορισμένων παθήσεων σε αυτούς. Υιοθετήθηκε, λοιπόν, το μοντέλο της Μεσογειακής Διατροφής, αρχικά στις ΗΠΑ, αλλά με λανθασμένο τρόπο, και εξαπλώθηκε ως επιδημία σε πολλές χώρες σαν καινούργια διατροφική συμπεριφορά.

Αυτός ο λανθασμένος τρόπος, θα μπορούσαμε να πούμε απλά, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια εμμονή της ανάλυσης των δεδομένων σε ποσοτικά χαρακτηριστικά και όχι ποιοτικά. Πράγματι, δόθηκε έμφαση στις συγκεκριμένες αναλογίες πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών αλλά αγνοήθηκε η ποιότητά τους.

Οι άνθρωποι των δεκαετιών του ’50 και του ’60, όταν μελετήθηκε η Μεσογειακή Διατροφή, κατανάλωναν ακατέργαστους βιομηχανικούς υδατάνθρακες, όπως είναι τα όσπρια, το μαύρο ψωμί, τα φρούτα και οι ξηροί καρποί. Αυτά σήμερα έχουν αντικατασταθεί από ζυμαρικά, λευκό ψωμί, γλυκά του ζαχαροπλαστείου και λευκή ζάχαρη. Επιπλέον, η πρωτεΐνη από το ψάρι, ο σημαντικότερος διατροφικός παράγοντας των λαών της Μεσογείου στους αιώνες, περιθωριοποιήθηκε. Τέλος, το αγνό ελαιόλαδο αντικαταστάθηκε από κατεργασμένα βούτυρα.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι θερμιδικές ανάγκες μειώθηκαν δραματικά. Οι χειρώνακτες εργαζόμενοι αποτελούν μειοψηφία, ενώ για τους εργαζόμενους σε γραφεία δεν απαιτούνται οι ίδιες θερμίδες, και απ’ ό,τι φαίνεται, ούτε οι ίδιες αναλογίες.

Έχουν γραφεί και θα μπορούσαν να γραφούν ακόμα περισσότερα για την αιτία αυτής της παθολογικής οντότητας που ονομάζεται παχυσαρκία. Τα σημαντικότερα ερωτήματα, όμως, για τα οποία αναζητούν απαντήσεις οι ενδιαφερόμενοι, είναι αυτά που αφορούν στην πρόληψη και στην θεραπευτική αντιμετώπιση.

Ο Δ.Μ.Σ. είναι το πρώτο σημάδι

Στο μεν ερώτημα πώς πρέπει να είναι η διατροφή μας ως πρόληψη, η κλασική απάντηση –σωστή διατροφή και άσκηση– παραμένει επίκαιρη με τις παραπάνω σημαντικές επισημάνσεις. Στο ερώτημα πότε ένας άνδρας πρέπει να ανησυχήσει, η απάντηση είναι όταν ο Δ.Μ.Σ. [Δείκτης Μάζας Σώματος = (βάρος)/(ύψος)2] ξεπερνά την τιμή 25 ή όταν η περίμετρος μέσης ξεπερνά την τιμή των 94 εκατοστών. Σαφώς, αυτή είναι μια ηλικία που οι άνδρες θα πρέπει να κάνουν και έναν γενικό εργαστηριακό έλεγχο, το λεγόμενο check-up. Σε αυτόν τον έλεγχο, θα ήταν σωστό να περιλαμβάνεται και μία ανάλυση σύστασης σώματος, η οποία μας δίνει πληροφορίες για το ποσοστό του λίπους και μια γενική εικόνα της διατροφικής υγείας του εξεταζόμενου.

Αυτό το τελευταίο είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό γιατί ο Δ.Μ.Σ., όπως και η περίμετρος μέσης, είναι απλώς ένα καμπανάκι που μπορεί να σημάνει. Η πραγματική εικόνα του ποσοστού λίπους, της επικινδυνότητας δηλαδή για την υγεία του ανθρώπου, αλλά και η σωστή διατροφική συμπεριφορά, χρειάζονται εργαστηριακή διερεύνηση. Χωρίς αυτά τα στοιχεία είναι αδύνατον να έχουμε μία θεραπευτική προσέγγιση του προβλήματος παρά μία απλώς αποτυχημένη δίαιτα βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα. Αυτό είναι εύκολο να γίνει αντιληπτό από οποιονδήποτε, αν γνωρίζει ότι η διατροφή του υπό θεραπεία ενδιαφερομένου θα πρέπει να περιέχει συγκεκριμένο αριθμό θρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών, σύμφωνα με τις εργαστηριακές εξετάσεις που έχουν προηγηθεί και θα στοχεύουν στην απόλυτη υποστήριξη της άλιπης μάζας, στην ενίσχυση των βιοχημικών μεταβολικών αντιδράσεων, στην ψυχοσωματική ευεξία και τέλος, στην σταδιακή και οριστική ελάττωση του λίπους.

Αυτό το ονομάζουμε, σήμερα, θεραπευτική προσέγγιση του προβλήματος και ασφαλώς είναι πολύ διαφορετικό από την απλή μείωση του βάρους, όπως αυτή απεικονίζεται στη ζυγαριά.